Edukacja prawna 2022 - artykuły tematyczne
03 października 2022
Co grozi za nieudzielenie pierwszej pomocy?
Pierwsza pomoc oznacza zespół czynności wykonywanych natychmiastowo w nagłych przypadkach nad poszkodowanym lub osobą która znalazła się w grożącej jej niebezpieczeństwie.
Każdy z nas jeżeli zauważy osobę, czy też osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub życia, czy tez jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma obowiązek niezwłocznego i skutecznego powiadomienia o takim zdarzeniu odpowiednie podmioty, zazwyczaj dzwoniąc pod numery alarmowe.
O powszechnym obowiązku niesienia pomocy osobom znajdującym się w stanie nagłego zagrożenia życia czytamy w art. 4 Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. 2021.0.2053 t.j.), który brzmi następująco:
„Kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego".
Również w art. 44 ust. 2 pkt 1 Ustawy Prawo o ruchu drogowym ( Dz. U. 2021.0.450 t.j.) znajdziemy przepisy regulujące obowiązek udzielenia pierwszej pomocy. W myśl w/w artykułu osoba kierująca pojazdem, a także inne osoby uczestniczące w wypadku, zawsze obowiązane są udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego i Policję, co oznacza, iż nawet jeśli poszkodowany nie jest narażony na ciężki uszczerbek na zdrowiu, uczestnicy wypadku i tak są zobowiązani udzielić niezbędnej pomocy, a jej nieudzielenie stanowi wykroczenie. W art. 93 § 1 Kodeksu wykroczeń (Dz. U.2021.0.2008 t.j.) czytamy: „ prowadzący pojazd, który uczestnicząc w wypadku drogowym, nie udziela niezwłocznej pomocy ofierze wypadku, podlega karze aresztu albo grzywny”. Nadto w stosunku do takiej osoby orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.
Ustawodawca wprowadził karalność nieudzielenia pomocy. Regulacja prawna narzucająca obowiązek udzielenia pierwszej pomocy została zawarta w art. 162 Kodeksu karnego ( Dz.U.2021.2345) i przewiduje karę do 3 lat pozbawienia wolności za nieudzielenie pomocy. Artykuł powyższy stanowi:
§ 1.
Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2.
Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.
Jak czytamy w w/w przepisie, każdy z nas ma obowiązek udzielenia pomocy osobie znajdującej się w sytuacji zagrażającej jej życiu lub zdrowiu. Przedmiotem ochrony w/w przepisu jest życie oraz zdrowie człowieka, a swym zakresem omawiany przepis obejmuje wszelkiego rodzaju niebezpieczeństwo, które może spowodować ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka bądź jego śmierć. Nieudzielenie pomocy jest przestępstwem powszechnym (każdy człowiek może być jego podmiotem) i formalnym z zaniechania (jest dokonane w momencie kiedy sprawca świadomie nie udzieli pomocy osobie będącej w stanie zagrożenia). Nie ma przy tym żadnego znaczenia, czy w wyniku zaniechania pomocy, osoba zagrożona poniosła uszczerbek na zdrowiu albo śmierć. Już samo zaniechanie niesienia pomocy jest przestępstwem.
Obowiązek niesienia pomocy istnieje więc niezależnie czy pomoc nasza uratuje osobę zagrożoną. Przesłanką odpowiedzialności karnej na podstawie art. 162 kk nie jest więc zaistnienie jakiegokolwiek skutku, w tym utrata życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka, a zaniechanie pomocy. Samo nie udzielenie pomocy, świadome przejście obok takiej osoby obojętnie, naraża nas na odpowiedzialność karną z art. 162 kodeksu karnego. Konieczne jest więc samo podjęcie działań ratunkowych, bez względu na ich skuteczność, ponieważ karalne jest ich niepodjęcie, a nie podjęcie nawet jeśli okaże się bezskuteczne.
Jak czytamy w Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2016 r. (Syg. akt III K 137/16) „ Jeżeli natomiast powstał taki stan zagrożenia, który zrodził obowiązek pomocy po stronie konkretnej osoby, to uchylenie się od jej udzielenia oznacza już osiągnięcie stadium dokonania przestępstwa. Tak, więc jak to ma miejsce przy przestępstwach jednochwilowych, już samo uzewnętrznienie decyzji nieudzielenia pomocy człowiekowi znajdującemu się w bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia oznacza pełną realizację znamion tego czynu”.
Pamiętać należy przy tym, iż nie poniesiemy odpowiedzialności za ewentualne błędy popełnione w trakcie udzielania pomocy, jeśli jesteśmy osobą niewykwalifikowaną medycznie i niestety wybierzemy nieodpowiedni sposób niesienia pomocy, w sytuacji, gdy kierujemy się dobrą wolą. Nie popełnimy również przestępstwa, jeżeli nie udzielimy pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których jest możliwa niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej, t.j. udzielenie wykwalifikowanej pierwszej pomocy (art. 162 § 2 Kodeksu karnego). Ponadto sankcje za nie udzielenia pomocy zostały również uregulowane w przepisach kodeksu wykroczeń tj. w art. 93 kodeksu wykroczeń który mówi, że, „§ 1. Prowadzący pojazd, który, uczestnicząc w wypadku drogowym, nie udziela niezwłocznej pomocy ofierze wypadku, podlega karze aresztu albo grzywny. § 2. W razie popełnienia wykroczenia o którym mowa w § 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów”. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego kara przewidziana w art. 93 kodeksu wykroczeń może zostać orzeczona nie tylko względem sprawcy wypadku, ale także każdego uczestnika wypadku drogowego. Uczestnik wypadku drogowego ma obowiązek udzielić pomocy osobie w nim poszkodowanej także w sytuacji, gdy ona sama wypadek spowodowała bądź się do niego przyczyniła
W tym miejscu należy wskazać, że w myśl art 6 Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym osobie, która poniosła szkodę na mieniu w następstwie udzielania przez nią pierwszej pomocy, przysługuje roszczenie o jej naprawienie od Skarbu Państwa tj. od wojewody właściwego ze względu na miejsce powstania szkody.
Zakres, rodzaj i charakter udzielonej pomocy jest przy tym zależny od konkretnych warunków, m.in. sytuacji w jakiej znaleźliśmy się, rodzaju niebezpieczeństwa, t.j. musimy mieć realne możliwości udzielenia takowej pomocy. Należy więc podjąć taką formę pomocy, która może faktycznie uchylić niebezpieczeństwo dla życia bądź zdrowia danej osoby bądź osób, lub co najmniej je zmniejszyć.
Jednakże zaznaczyć należy również, iż prawodawca nie nałożył na nas bezwzględnego obowiązku udzielania pomocy w każdej sytuacji, a w szczególności w sytuacjach skrajnie niebezpiecznych.
Jak czytamy w w/w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2016 roku (sygn. akt III KK 137/16) " obowiązek udzielenia pomocy człowiekowi znajdującemu się w bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia albo doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu istnieje tylko w czasie, gdy taka pomoc była możliwa (niezależnie od jej spodziewanej skuteczności) oraz nie stwarzała zagrożenia dla udzielającego pomocy lub innych osób".
Podsumowując, należy jednoznacznie wskazać, iż mamy nie tylko prawny, ale i moralny obowiązek udzielenia pierwszej pomocy osobie znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Ustawodawca wszakże nie wymaga od nas wykwalifikowanej wiedzy o udzielaniu pierwszej pomocy, a nie udzielając drugiemu człowiekowi pomocy w takiej sytuacji narażamy się na daleko idące konsekwencje prawne, o których mowa powyżej. Zawsze więc reagujmy i nie bójmy się udzielać pierwszej pomocy, ponieważ być może to w naszych rękach leży życie drugiego człowieka. Nota bene, kontaktując się z numerem alarmowym możemy zawsze liczyć na to, że otrzymamy od dyspozytora niezbędne wskazówki jak postępować, jeśli zajdzie taka konieczność.
Źródła:
Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. 2021.0.2053 t.j.),
Ustawa Prawo o ruchu drogowym ( Dz. U. 2021.0.450 t.j.)
Kodeks wykroczeń (Dz. U.2021.0.2008 t.j.)
Kodeks karny ( Dz.U.2021.2345)
Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2016 r. (Syg. akt III K 137/16)