Przymusowe leczenie. Czy można przyjąć osobę do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody?

Czy można zmusić bliską osobę do leczenia psychiatrycznego? Jak zareagować na pogarszający się stan zdrowia psychicznego bliskiego? Czy łatwo jest kogoś umieścić w szpitalu psychiatrycznym? Jak długo trwa taki pobyt? Jakie warunki muszą zostać spełnione? Czy zmuszenie do pobytu w szpitalu psychiatrycznym jest legalne? Jakie zachowania uzasadniają przymusowe leczenie?

Niewątpliwie, temat jest bardzo kontrowersyjny, jednak ważny albowiem nierzadko bliscy osoby, u której występują (przykładowo) zaostrzenia w przebiegu choroby/zaburzenia nie wiedzą jakie działania mogą podjąć, celem zabezpieczenia swojego bliskiego.

Co do zasady, hospitalizacja, w tym również psychiatryczna wymaga zgody pacjenta; z reguły jest również planowana. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy stan danej osoby może wymagać udzielenia natychmiastowej pomocy – wówczas przepisy dopuszczają umieszczenie takiej osoby w szpitalu psychiatrycznym, bez jej zgody. Z pomocą przychodzą regulacje ujęte w Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego, które opisują procedury umożliwiające rozpoczęcie hospitalizacji, bez zgody pacjenta.

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego

art. 23, art. 24

Powód hospitalizacji bez zgody: Gdy dotychczasowe zachowanie osoby wskazuje na to, że z powodu choroby psychicznej zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.

Warunki i procedury: O przyjęciu do szpitala postanawia lekarz wyznaczony do tej czynności po osobistym jej zbadaniu i zasięgnięciu w miarę możliwości opinii drugiego lekarza psychiatry albo psychologa. Przyjęcie do szpitala wymaga zatwierdzenia przez ordynatora (lekarza kierującego oddziałem) w ciągu 48 godzin od chwili przyjęcia. Kierownik szpitala zawiadamia o powyższym sąd opiekuńczy miejsca siedziby szpitala w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia. Na podstawie otrzymanego zawiadomienia sąd opiekuńczy wszczyna postępowanie dotyczące przyjęcia do szpitala psychiatrycznego.

Kto może złożyć wniosek: Wniosek może złożyć pacjent, jego przedstawiciel ustawowy, jej małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo bądź osoba sprawująca faktyczną opiekę albo z urzędu.

art. 29, art. 30

Powód hospitalizacji bez zgody: Gdy dotychczasowe zachowanie osoby wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego, bądź gdy osoba jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.

Warunki i procedury: O potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody, orzeka sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania tej osoby. Do wniosku dołącza się orzeczenie lekarza psychiatry szczegółowo uzasadniające potrzebę leczenia w szpitalu psychiatrycznym. Orzeczenie lekarz psychiatra wydaje na uzasadnione żądanie osoby lub organu uprawnionego do zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania.

Kto może złożyć wniosek: Wniosek może złożyć: małżonek osoby, której wniosek dotyczy, krewni w linii prostej, rodzeństwo, jej przedstawiciel ustawowy lub osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę.

Z powyższego wynika, że istnieją dwa tryby przyjęcia do szpitala psychiatrycznego z pominięciem zgody umieszczanej osoby.

Pierwszy, gdy umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym bez zgody pacjenta odbywa się w drodze interwencji. Jednakże, takie umieszczenie musi być „zatwierdzone” przez sąd. Najczęściej, w wyniku dokonania zgłoszenia (przez osoby trzecie, rodzinę), pacjent jest dowieziony do szpitala przez ratowników medycznych tudzież policję; podczas takiej interwencji następuje wstępna analiza sytuacji. Zatem pierwsze podjęta jest decyzja lekarska o umieszczeniu danej osoby w szpitalu, a potem następuje postępowanie ustalające zasadność (bądź też nie) takiego umieszczenia. Hospitalizacja może być uznana za konieczną w przypadku nastąpienia zachowań, takich jak: nagły napad agresji, samoagresji, stwierdzenie niepełnej orientacji, brak logicznego kontaktu, omamy, rozkojarzony tok myślenia, urojenia, itp., a okoliczności powodują, że stan tej osoby może zagrażać bezpośrednio jej życiu albo życiu i zdrowiu innych osób. Decyzja (orzeczenie) sądu ustala, czy przyjęcie było zasadne, czy też nie. Oczywiście, sąd opiera swoje stanowisko na zebranym materiale dowodowym.

Drugi sposób, gdy umieszczenie odbywa się w wyniku przeprowadzonego postępowania sądowego, a zatem sąd podejmuje decyzję, czy zostały spełnione przesłanki „przymusowego” umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym na bazie art. 29 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Przesłanki są tutaj znacznie szersze niż w trybie nagłym, wychodzą poza granice bezpośredniego zagrożenia. Ta procedura z jednej strony bazuje na pogarszającym się stanie zdrowia danej osoby oraz prognozie, że pobyt w szpitalu może ustabilizować sytuację pacjenta. Trzeba zaznaczyć, że w takich przypadkach przymusowa hospitalizacja może nastąpić na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego. Nie ulega zatem wątpliwości, że rodzina ma możliwość reagowania, gdy zachowanie bliskiej osoby zagraża jej, czy też osobom trzecim, jak i wówczas gdy dana osoba traci możliwość samodzielnego radzenia sobie w codziennym życiu, ale z dużym prawdopodobieństwem hospitalizacja pomoże w ustabilizowaniu życia tej osoby.

WARTO WIEDZIEĆ!
Osoba, której postępowanie dotyczy może starać się o uzyskanie profesjonalnej pomocy pełnomocnika ustanowionego z urzędu. Aby uzyskać wsparcie prawnika, należy złożyć odpowiedni wniosek wraz z oświadczeniem o stanie rodzinnym majątku dochodach i źródłach utrzymania.

Potrzebujesz pomocy prawnej? Skorzystaj z darmowych porad w punktach na terenie całej Polski!

Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może:
- każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej (do pobrania i podpisania w punkcie),
- osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem.

Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.

Rejestracji można dokonać:
- telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu,
- on-line: za pośrednictwem strony zapisy-np.ms.gov.pl 

Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.