Niepełnosprawność – instytucje orzekające, procedury, tryb i zasady orzekania

Zgodnie z definicją zamieszczoną w Ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r. (dalej jako „Ustawa”) niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy.

INSTYTUCJE ORZEKAJĄCE
O niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności orzekają:
• Powiatowe/miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako pierwsza instancja;
• Wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako druga instancja.

Należy zwracać się do zespołu właściwego ze względu na adres stałego pobytu (jest to miejscowość w której zamieszkujemy z zamiarem stałego przebywania).
Postępowanie orzecznicze jest zespołowe i dwuinstancyjne, co oznacza to, że w posiedzeniu składu orzekającego zespołu powiatowego i wojewódzkiego uczestniczy co najmniej dwóch specjalistów. Co najmniej jednym z nich jest lekarz (sprawujący jednocześnie funkcję przewodniczącego składu orzekającego), drugim zwykle jest pedagog, psycholog lub pracownik socjalny.
Kontroli prawidłowości orzekania przez wspomniane organy dokonują sądy pracy i ubezpieczeń społecznych. Rejonowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych rozpatrują odwołania od orzeczeń wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności poprzez poddanie oceny ustalonej przez ww. zespoły pod ocenę biegłych lekarzy sądowych, ewentualnie też innych biegłych, których przewodniczący składu orzekającego powoła.

KTO MOŻE UZYSKAĆ ORZECZENIE O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI, A KTO O STOPNIU NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI?
Zasada jest następująca:
• dzieci do 16. roku życia uzyskują orzeczenie o niepełnosprawności bez ustalenia stopnia;
• osoby powyżej 16. roku życia uzyskują orzeczenie o niepełnosprawności, w którym ustalony jest stopień niepełnosprawności
Zgodnie z a art. 4a Ustawy:
Osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli : mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.
Orzeczenie o niepełnosprawności składa do powiatowego/miejskiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności przedstawiciel ustawowy (zwykle rodzic) osoby do 16. roku życia.

ORZECZENIE O STOPNIU NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Zgodnie z art. 3 Ustawy ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, które stosuje się do realizacji celów określonych ustawą:
1) znaczny
2) umiarkowany
3) lekki.

Stopień niepełnosprawności przyznaje się na czas określony lub na stałe. Decydująca jest tu prognoza poprawy funkcjonowania osoby zainteresowanej.

WNIOSEK
Wydanie orzeczenia następuje na wniosek.
Wniosek może złożyć:
• osoba zainteresowana, jeśli jest pełnoletnia;
• przedstawiciele ustawowi dziecka (zwykle rodzice);
• w niektórych przypadkach kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej za zgodą osoby, której wniosek dotyczy.

Druk wniosku o wydanie orzeczenia osoba zainteresowana otrzymuje w siedzibie właściwego miejscowo powiatowego zespołu, można go również pobrać bezpośrednio ze strony internetowej zespołu.

Do wniosku dołącza się:
• Kopię dokumentacji medycznej (poświadczoną za zgodność z oryginałem), zawierającą m.in. historię choroby, karty informacyjne z leczenia szpitalnego, wyniki badań;
• Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia ( w oryginale). Zaświadczenie musi być wypisane przez lekarza, pod którego opieką jest osoba zainteresowana. Zaświadczenie jest ważne 30 dni, co oznacza, że w tym terminie należy złożyć wniosek.
Jeżeli dołączona do wniosku dokumentacja nie wystarcza do wydania orzeczenia, przewodniczący zespołu zawiadamia wnioskodawcę o konieczności jej uzupełnienia i wyznacza termin złożenia brakującej dokumentacji z pouczeniem, że nieuzupełnienie jej w określonym terminie spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania.
Informację o terminie posiedzenia otrzymuje się listownie w ciągu miesiąca od złożenia wniosku bądź dwóch miesięcy w przypadku skomplikowanych spraw. Zwykle informację o terminie posiedzenia otrzymuje się do 7 dni kalendarzowych przed komisją.
Co istotne, do terminu rozpatrzenia wniosku nie wlicza się opóźnienia spowodowanego przez wnioskodawcę, w oczekiwaniu na uzupełnienie wniosku.
W przypadku, gdy ubiegamy się o wydanie kolejnego orzeczenia, termin załatwienia sprawy liczy się od dnia następującego po dniu upływu terminu ważności dotychczasowego orzeczenia. Wniosek powinien zostać złożony nie wcześniej niż na 30 dni przed upływem ważności posiadanego orzeczenia.
Jeżeli osoba zainteresowana lub dziecko nie mogą uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej i nierokującej poprawy choroby uniemożliwiającej osobiste stawiennictwo (potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim) a lekarz – przewodniczący składu orzekającego uzna posiadaną dokumentację medyczną za wystarczającą do wydania oceny stanu zdrowia, może być ona przeprowadzona bez badania, a orzeczenie wydane bez stawiennictwa osoby zainteresowanej lub dziecka.
Natomiast w analogicznej sytuacji, o ile załączona dokumentacja medyczna jest niewystarczająca do wydania orzeczenia, badanie może być przeprowadzone w miejscu pobytu osoby zainteresowanej lub dziecka.

ODWOŁANIE
W sytuacji gdy wnioskodawca nie zgadza się z orzeczeniem powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, ma prawo odwołać się do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności w terminie 14 dni kalendarzowych od otrzymania orzeczenia. Odwołanie składa się za pośrednictwem powiatowego zespołu, który wydał decyzję. Zespół powiatowy przesyła odwołanie do zespołu wojewódzkiego w ciągu 7 dni od dnia otrzymania odwołania. W tym czasie może zapoznać się z argumentacją i sam je uwzględnić zmieniając lub uchylając treść orzeczenia.

Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności służy odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni kalendarzowych od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie składa się za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu, który orzeczenie wydał. W postępowaniu odwoławczym wojewódzki zespół, podobnie jak powiatowy zespół, ma prawo sam zmienić lub uchylić swoje orzeczenie.

Potrzebujesz pomocy prawnej? Skorzystaj z darmowych porad w punktach na terenie całej Polski!

Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może:
- każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej (do pobrania i podpisania w punkcie),
- osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem.

Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.

Rejestracji można dokonać:
- telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu,
- on-line: za pośrednictwem strony zapisy-np.ms.gov.pl 

Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.