Podsumowanie III Ogólnopolskiej Konferencji Poradniczej

W dniach 24–26 września 2025 r. w Krynicy-Zdroju odbyła się III Ogólnopolska Konferencja Poradnicza: „10 lat ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej”, zorganizowana przez Stowarzyszenie Sursum Corda. W wydarzeniu wzięło udział 106 uczestników – w tym 16 prelegentów, przedstawiciele 13 poradniczych organizacji pozarządowych, a także reprezentanci 41 samorządów z 12 województw i instytucji państwowych.

Konferencja stała się przestrzenią do podsumowania dekady funkcjonowania ustawy o NPP i NPO, analizy wyzwań, ale też prezentacji planów Ministerstwa Sprawiedliwości w zakresie projektowanych zmian. Wydarzenie było objęte patronatem honorowym Rzecznika Praw Obywatelskich, dra hab. Marcina Wiącka.

Dzień pierwszy – otwarcie i spojrzenie w przyszłość

Uczestników Konferencji powitali:
dr Michał Zawiślak – Katolicki Uniwersytet Lubelski, Przewodniczący Komitetu Naukowego,
oraz Marcin Kałużny – Prezes Stowarzyszenia Sursum Corda, organizatora konferencji.

Pierwsze sesje plenarne dostarczyły bogatego przeglądu doświadczeń minionej dekady. Głos zabrali:

• r. pr. Marek Tatarczuk – MBA (Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich) przedstawił refleksje z perspektywy systemu ochrony praw człowieka
• Bożena Nowaszczuk - (Najwyższa Izba Kontroli) omówiła wyniki kontroli dotyczące NPP i edukacji prawnej
• dr Michał Zawiślak - (KUL) spojrzał na system w ujęciu systemowym
• adw. Dorota Kulińska - (Naczelna Rada Adwokacka) oraz r.pr. Ryszard Ostrowski - (Krajowa Izba Radców Prawnych) przedstawili perspektywę samorządów prawniczych
• r.pr. Patrycja Grebla-Tarasek - (Związek Powiatów Polskich) podjęła temat stanowiska powiatów jako odpowiedzialnych za realizację zadań
• Marcin Kałużny - (Stowarzyszenie Sursum Corda) przedstawił wyniki ogólnopolskich badań dot. systemu NPP i NPO oraz rekomendacje organizacji pozarządowych w zakresie oczekiwanych zmian.

Dzień zakończył się kolacją regionalną oraz wieczornym networkingiem, który pozwolił uczestnikom zacieśnić kontakty i podzielić się refleksjami.

Dzień drugi – intensywne debaty i warsztaty

Drugi dzień konferencji rozpoczął się od spojrzenia na rolę poradnictwa w szerszym kontekście społecznym. Głos zabrali:

• Łukasz Ofiara - (NIW-CRSO) mówił o organizacjach poradniczych jako podmiotach rozwoju społeczeństwa obywatelskiego
• dr hab. Jan Winczorek - (UW) podjął temat dostępu do prawa
• dr Dawid Daniluk - (UWM, Stowarzyszenie Obywatelskiej Pomocy Prawnej) przeanalizował praktyczne aspekty nowelizacji ustawy.
• Natalia Szulik-Galińska - (Ministerstwo Sprawiedliwości) przedstawiła zapowiedzi dotyczące reformy systemu, które wywołały spore zdumienie wśród obecnych na sali uczestników. Planowane kluczowe zmiany to: rezygnacja z poradnictwa obywatelskiego, pomocy de minimis dla przedsiębiorców oraz całkowita likwidacja obecnej formy edukacji prawnej. Nowy model przewiduje dwa rodzaje usług: ogólnodostępną, podstawową informację prawną świadczoną przez prawników i absolwentów prawa z 3-letnim doświadczeniem oraz kwalifikowaną pomoc prawną - dla osób, których dochód nie przekracza najniższego wynagrodzenia lub z grup szczególnych. Zamiast wielu punktów w każdym powiecie miałoby powstać jedno Centrum Pomocy Prawnej (40 godz./tydz./każde 100 tys. mieszkańców), a ograniczone ilościowo usługi kwalifikowane (pomoc specjalistyczna po otrzymaniu decyzji z CPP) rozliczane miałyby być w formie bonów za faktycznie wykonaną pomoc prawną w punkcie lub kancelarii. Reforma w praktyce całkowicie zmieniłaby dotychczasowy system i wykluczyła rolę prawie 100 organizacji pozarządowych, dla których nie widać w nim wyraźnego miejsca. Projekt, choć zakłada limity korzystania z kwalifikowanej pomocy prawnej, recenzowanie jakości porad prawnych i przebudowę systemu teleinformatycznego, budzi poważne obawy NGO-sów o ich przyszłość w systemie. Wejście w życie planowane jest w perspektywie do dwóch lat, po obiecywanych, szerokich konsultacjach społecznych.

Po przerwie obiadowej popołudnie wypełniły warsztaty w czterech grupach tematycznych, prowadzonych przez:

• adw. Aleksandrę Łapińską-Oleś - (Fundacja Academia Iuris) i Marcina Kałużnego (Stowarzyszenie Sursum Corda) – o współpracy i rywalizacji między NGO,
• r.pr. Zofię Nowosielską -  (Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki) – o roli wojewody,
• dra Michała Zawiślaka -(KUL) – o budowaniu zaufania do punktów NPP i NPO,
• dra Karola Kuliga - (radca prawny) o informacji publicznej i RODO.

Dzień zakończyły atrakcje w Krynicy-Zdroju – wyjazd na Jaworzynę, spacer po deptaku – oraz wspólna kolacja i networking.

Dzień trzeci – nowe technologie i podsumowania

Ostatni dzień konferencji skupił się na praktycznych wyzwaniach i przyszłości systemu:

• dr inż. Tomasz Sidor - (Lubelska Akademia WSEI) mówił o szansach i ryzykach związanych z nowymi technologiami w poradnictwie,
• dr Dawid Daniluk - omówił podatkowe aspekty świadczenia pomocy,
• Renata Czerwińska - (Stowarzyszenie Sursum Corda) podjęła temat edukacji prawnej w codziennym życiu obywateli i dobrych praktyk w tym zakresie.

Na zakończenie konferencji głos zabrali Michał Zawiślak oraz Marcin Kałużny:

To prawdziwy zaszczyt i przyjemność, żeby dokonać podsumowania tej konferencji. Tym bardziej, że to po raz pierwszy sytuacja, w której nastąpiła burza, bo wiemy jakie są precyzyjne pomysły, zarys, zmiany tej nowej ustawy.
W pierwszej kolejności chciałbym podziękować za udział wszystkich uczestników, bo bez Państwa tej konferencji nie tylko by nie było, ale nie byłaby też ona tak bogata w pomysły, doświadczenia, refleksje. Dziękuję za szczere głosy, bo wszyscy tutaj jak jesteśmy, jesteśmy związani pewną nicią przyjaźni i konstruktywnej wymiany doświadczeń i swoich refleksji. I choć i tutaj nastąpiły zwroty akcji, to wszyscy w duchu poszanowania jedności i dialogu rozmawialiśmy i w trakcie konferencji i również w tych pozakularowych dyskusjach.
To wszystko sprawia tak naprawdę, że ta konferencja nie jest czystą formalnością i z tego jako organizatorzy jesteśmy bardzo dumni, ponieważ ta konferencja ma realny wpływ - w to cały czas wierzymy - i jest dobrą platformą budowania lepszych rozwiązań i wymiany myśli. Jednocześnie w imieniu organizatorów dziękujemy raz jeszcze za udział prelegentów, dzięki, którym poziom merytoryczny tej konferencji był bardzo wysoki i jednocześnie skłaniał do refleksji - powiedział dr Michał Zawiślak

 

Serdeczne ukłony kieruję w stronę wykładowców. Mam takie przekonanie, że Państwo tu przywieźliście nie tylko wiedzę, ale też solidne zaangażowanie.
Mam taką generalną refleksję finałową, że dialog, rozmowa prowadzą do dobrych rzeczy. Ten dialog i te rozmowy będą się odbywać dalej i taką, z naszej strony środowiska organizacji pozarządowych, deklarację tutaj mogę złożyć.
Można byłoby to spotkanie krynickie podsumować też krótkim SMS-em, który tutaj trafił już z jednego samorządu. Mam taką nieoficjalną zgodę, że mogę zacytować, ale bezimiennie: "chłop się wystarał, zorganizował trzydniową konferencję, żeby się dowiedzieć, że za dwa lata nie będzie miał pracy". I taki odbiór trochę po wczorajszym dniu w pierwszych emocjach u mnie się nie ukrywam pojawił, ale też w naszym zespole, który pytał kiedy się pakujemy. I to pytanie też pojawiło się w naszych tutaj kuluarowych rozmowach organizacji pozarządowych, więc myślę, że to nie jest tylko mój odbiór rzeczywistości, że że ten dialog jest obecnie szczególnie potrzebny, aby te 10 lat zaangażowania solidnych ludzi, doświadczenia, wysiłków, struktur, zasobów, które zbudowaliśmy, nie tylko my jako przedstawiciele organizacji pozarządowych, ale wybierani przez nas wykonawcy, Ci prawnicy z sercem solidni,  którzy wbrew sytuacji ekonomicznej jednak są na tym okręcie, żeby to się nie rozmyło, nie rozproszyło, nie rozeszło do tylko i wyłącznie komercyjnych działań. [...]
Pozwólcie Państwo na moją refleksję. Dwie takie sentencje, które wydają mi się, że będą najlepszym podsumowaniem. Pierwsza jest taka, że gdy się usuwa grunt spod nóg, to to jest motywacja i okazja do tego, żeby nauczyć się latać. A druga sentencja, która wydaje mi się też dobra, zwłaszcza po spotkaniu wieczornym organizacji pozarządowych - że wyzwanie to tylko inne imię działania. I tym właśnie chciałbym zakończyć i życzyć wszystkim szczęśliwego powrotu do domów - podsumował Marcin Kałużny.

Konferencja, która inspiruje i integruje

III Ogólnopolska Konferencja Poradnicza była nie tylko okazją do refleksji nad minioną dekadą ustawy o NPP i NPO, ale także przestrzenią do dialogu międzysektorowego. Uczestnicy zgodnie podkreślali, że takie spotkania są niezbędne dla budowania spójnej polityki poradniczej w Polsce i wzmacniania roli organizacji pozarządowych, jako przejawu konstytucyjnej zasady subsydiarności w systemie nieodpłatnej pomocy prawnej i obywatelskiej.

Zobacz relację z wydarzenia!