CZY JEST MOŻLIWE COFNIĘCIE UBEZWŁASNOWOLNIENIA?

W ramach prowadzenia praktyki adwokackiej a co z tym się wiąże reprezentowania klientów w sprawach o ubezwłasnowolnienie bardzo często spotykam się z pytaniem czy orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu jest możliwe do cofnięcia. Niestety wielu ludzi żyje w przekonaniu iż orzeczone przez Sąd Okręgowy ubezwłasnowolnienie ma charakter stały i nieodwracalny. Zatem ten artykuł zostanie poświęcony po to by wyjaśnić, jakie przesłanki należy spełnić aby ubezwłasnowolnienie zostało cofnięte, a co za tym idzie jakie  wiążą się z tym skutki prawne dla osób wobec których zostało orzeczone ubezwłasnowolnienie oraz dla ich rodzin.

Na wstępie należy przybliżyć istotę ubezwłasnowolnienia i jego cofnięcia przez pojęcie zdolności do czynności prawnych. Na potrzeby niniejszego artykułu przez pojęcie zdolności do czynności prawnych rozumie się możliwość do samodzielnego podejmowania czynności prawnych , czyli kształtowania swojej sytuacji prawno- finansowej. Co w praktyce oznacza, że osoba posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych może nabywać swoje składniki majątkowe np. nabywać nieruchomość lub też zaciągać zobowiązania z różnych tytułów, np. wystąpienia o kredyt czy pożyczkę.  Zdolność do czynności prawnych jest ponadto związana z wiekiem, albowiem pełną zdolność do czynności prawnych posiadają wyłącznie osoby pełnoletnie natomiast ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają dzieci małoletnie, które ukończyły lat 13.

Zatem dlaczego definicja związana ze zdolnością do czynności prawnych ma takie duże znaczenie z punktu widzenia tego artykułu, a no właśnie dlatego , że czynność prawna dokonana przez osobę , która tej zdolności nie ma , czynność jest po prostu nie ważna. Wyjątkiem od reguły jest czynność prawna należąca do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, która to umowa staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba , że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. Przykładem takich umów jest zakup produktów spożywczych czy odzieży.

Inna sytuację mamy z osobą, która ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, albowiem w odróżnieniu od osoby, która w ogóle nie ma zdolności do czynności prawnych, taka osoba może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące również do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, natomiast jeżeli chodzi o zaciąganie zobowiązań lub rozporządzanie swoim prawem , wówczas wymagana jest już zgoda przedstawiciela ustawowego. Przykładem takich umów jest podjęcie pierwszej pracy przez osobę niepełnoletnią, gdzie do ważności umowy wymagany jest podpis po prostu rodzica lub innego opiekuna prawnego.

Czym jest ubezwłasnowolnienie?

Niczym innym jak pozbawieniem osoby do dokonywania zdolności do czynności prawnych, całkowicie lub tylko częściowo. Zgodnie z przepisem art. 12 kodeksu cywilnego nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Natomiast zgodnie z przepisem art. 15 kodeksu cywilnego ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat 13 oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.  Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego osoba , która ukończyła lat 13 może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie samodzielnie pokierować swoim postępowaniem. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekuna, chyba, że pozostaje jeszcze pod opieką przedstawiciela ustawowego w osobie rodzica lub innego opiekuna prawnego.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie, które na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli ich stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest jej pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratele, zazwyczaj z kręgu najbliższej rodziny.

Orzeczenie ubezwłasnowolnienia rodzi daleko idące skutki prawne, które po dokonaniu przez Sąd Okręgowego skrupulatnie przeprowadzonego postępowania, w tym po przeprowadzeniu opinii biegłych sądowych z zakresu psychologii oraz psychiatrii dają wówczas podstawę do wydania orzeczenia w zakresie ubezwłasnowolnienia osoby.

Czy da się cofnąć ubezwłasnowolnienie?

Oczywiście , że tak, co więcej można dokonać również zmiany jego zakresu z ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe jak i odwrotnie, ale tylko i wyłącznie w przypadku zmiany lub też ustania przyczyn na podstawie których ubezwłasnowolnienie zostało orzeczone. Cofnięcie oraz zmiana ubezwłasnowolnienia jest możliwa na podstawie wniosku  osoby wobec której orzeczono ubezwłasnowolnienie lub też członka rodziny lub sprawa podejmowana jest z urzędu.  Pismo inicjujące postępowanie składa się do Sądu Okręgowego wydziału cywilnego, w uzasadnieniu wniosku należy powołać się na spełnienie przesłanek uzasadniających uchylenie wcześniej wydanego orzeczenia. W niniejszym postępowaniu również zostają powołani biegli sądowi z zakresu psychologii i psychiatrii celem wydania opinii, która albo potwierdzi podstawy do uchylenia ubezwłasnowolnienia, bądź utrzyma w mocy już istniejące orzeczenie, a w innym wypadku zmieni dotychczas funkcjonujące rodzaj ubezwłasnowolnienia.

Podsumowując orzeczone ubezwłasnowolnienie nie musi być orzeczeniem do końca życia, nie mniej jednak aby takie orzeczenie mogło być skutecznie cofnięte muszą wystąpić przesłanki uzasadniające oraz przekonywujące Sąd , iż cofnięcie jest możliwe i zgodne z dobrem osoby wobec, której zostało orzeczone. Po cofnięciu przez Sąd ubezwłasnowolnienia uchylane są wszystkie skutki prawne, które wiążą się z jego ustanowieniem jak np. uchylenie opiekuna lub kurateli, przywracana jest możliwość dokonywania czynności prawnych, która w wyniku orzeczenia ubezwłasnowolnienia była ograniczona lub też całkowicie wyłączona.

Adwokat
Magdalena Adamczyk

POTRZEBUJESZ POMOCY PRAWNEJ? SKORZYSTAJ Z DARMOWYCH PORAD W PUNKTACH NA TERENIE CAŁEJ POLSKI!

Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może:

- każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej (do pobrania i podpisania w punkcie),

- osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem.

Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.

Rejestracji można dokonać:

- telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu,

- on-line: za pośrednictwem strony zapisy-np.ms.gov.pl Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.