Prawa i ulgi przysługujące seniorom w życiu codziennym

Nie każdy senior zdaje sobie sprawę, że przysługują mu ulgi, które korzystnie kształtują ceny jakie musi ponieść za standardowe usługi. Do skorzystania z niektórych zniżek wymagane jest wyrobienie przez seniora legitymacji emeryta/rencisty, który to dokument można uzyskać w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Inne zaś ulgi przysługują każdemu po osiągnięciu określonego wieku lub na mocy przepisów prawa. Jednak pierwszym najważniejszym krokiem do skorzystania z poniżej opisanych możliwości jest świadomość, co i w jakim zakresie nam przysługuje!

Wspomniana już legitymacja emeryta/rencisty – to nic innego jak plastikowa karta wydawana przez ZUS, która jest formą poświadczenia przez nas naszego prawa do danej ulgi. Taką legitymację można wyrobić na wniosek w naszym lokalnym oddziale ZUS-u. Ważna informacja jest taka, że każda osoba, która nabędzie prawo do emerytury lub renty od stycznia 2023 r. dostanie ją w wersji elektronicznej – jest to tzw. mLegitymacja dostępna w aplikacji mobilnej na smartfon „mOobywatel”. Aplikację trzeba pobrać ze sklepów Google Play / App Store i zainstalować ją na smartfonie a następnie „dodać dokument” i wybrać legitymację emeryta-rencisty. Jeśli jednak nie chcemy posługiwać się jej elektroniczną wersją zawsze istnieje możliwość złożenia papierowej wersji wniosku aby cieszyć się plastikową wersją karty. W tym celu należy złożyć wniosek o symbolu ERL o wydanie legitymacji w postaci karty plastikowej.
Posiadając legitymację zyskujemy dostęp do wielu zniżek na usługi, które udzielają także przedsiębiorcy, organizatorzy wydarzeń kulturalnych oraz instytucje oferujące zabiegi zdrowotne.

Natomiast z podstawowych ulg jakie omówimy w niniejszym opracowaniu to te, szeroko dostępne bez względu na region naszego zamieszkania.
Przykładem zniżki, która może być jednak różnie kształtowana w zależności od gminy, jest ulga dla seniora na przejazdy komunikacją miejską. W zdecydowanej większości przypadków okazanie legitymacji emeryta upoważni nas do kupienia biletu ulgowego. Samo osiągnięcie określonego wieku również przypadku komunikacji miejskiej może w zależności od miasta upoważniać do bezpłatnego podróżowania komunikacją zbiorową, tak będzie na przykład w dużych aglomeracjach miejskich.
Przykładowo w Toruniu miejskie autobusy i tramwaje bezpłatnie przewiozą każdą osobę, która ukończyła 65 rok życia a powyższe poświadczy dokumentem ze zdjęciem, potwierdzającym tożsamość i wiek uprawnionego. Natomiast ważna legitymacja emeryta/rencisty będzie nam potrzebna w Toruniu do wykazania prawa do korzystania z przejazdów ulgowych na podstawie biletów jednoprzejazdowych i czasowych, wieloprzejazdowych oraz biletów krótkookresowych – jako emeryci pobierający świadczenia emerytalne, a także renciści pobierający świadczenia z tytułu niezdolności do pracy lub rentę rodzinną.

Jednak najważniejszym jest zapamiętanie, że każde miasto samodzielnie ustanawia zniżki w postaci prawa do nabycia biletów ulgowych przez emerytów/rencistów lub prawo bezpłatnego korzystania z komunikacji miejskiej w danej miejscowości. Dlatego ważne abyśmy zawsze sprawdzali aktualne ceny i ulgi – powyższe sprawdzać możemy na stronach internetowych Miejskich Zakładów Komunikacji danego miasta, w punktach mzk zlokalizowanych na terenie miasta lub na tablicach informacyjnych zwyczajowo zlokalizowanych na przystankach lub autobusach/tramwajach.

Pozostając w temacie podróżowania trzeba wspomnieć o zniżkach na przejazdy kolejowe. W tym wypadku zasady są już ujednolicone dla całego kraju, i tak PKP Intercity ma w swojej ofercie ulgę dla każdej osoby, która ukończyła 60 rok życia. Każda taka osoba ma prawo nabyć tzw. „Bilet seniora”, co jest równoznaczne z 35 % zniżką na każdy przejazd krajowy. Jest to stała oferta spółki kolejowej i dotyczy przejazdów w 1. i 2. klasie. Aby potwierdzić uprawnienie do zniżki, wystarczy okazać konduktorowi dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość i wiek, np. dowód osobisty.
Jednak nie jest to obecnie jedyna propozycja PKP Intercity, ponieważ każdy emeryt/rencista ma prawo do dwóch przejazdów w ciągu roku z większą ulgą, tj. 37 % w 2. klasie każdego pociągu PKP Intercity w komunikacji krajowej. To oznacza dwa jeszcze tańsze przejazdy („tam” i „z powrotem” traktowane są osobno jako oddzielne przejazdy). Powyższą 37% ulgę musimy już jednak mocniej udokumentować, zgodnie z informacjami jakie widnieją na oficjalnej stronie przewoźnika potrzebne nam będzie odpowiednie zaświadczenie (wydawane m.in. przez terenowe jednostki Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów) okazywane wraz z dowodem osobistym lub innym dokumentem potwierdzającym tożsamość. Zakup przysługujących tańszych biletów senior może zrealizować na intercity.pl, w kasach, biletomatach i u konduktora (z wyjątkiem pociągów kategori EIP).

Poza PKP Intercity pamiętać należy też o przewoźnikach regionalnych, którzy również posiadają ciekawe i korzystne oferty dla osób, które ukończyły określony wiek i posiadają odpowiedni dokument. Dokładniej wspomnieć trzeba, że ulgi dla seniorów powyżej 60. roku życia wynoszą od 10% do 50%, w zależności od oferty, którą przygotował dany przewoźnik. Warszawska Kolej Dojazdowa oferuje seniorom aż 50% zniżki na bilety jednorazowe oraz okresowe. Koleje Mazowieckie proponują 35% zniżki na bilety jednorazowe, strefowe czasowe, okresowe oraz sieciowe. Pasażerowie Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, posiadający Kartę Seniora Województwa Łódzkiego oraz pasażerowie Kolei Śląskich powyżej 65 roku życia mogą podróżować z biletami tańszymi o 30% (bilety jednorazowe oraz miesięczne). W pociągach POLREGIO, Kolei Dolnośląskich, Kolei Wielkopolskich, Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej (osoby nieposiadające Karty Seniora Województwa Łódzkiego) oraz Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście seniorzy mogą kupić bilety jednorazowe tańsze o 25%, a okresowe – tańsze o 10% (nie dotyczy biletów Kolei Dolnośląskich). Koleje Małopolskie przygotowały specjalną ofertę dla emerytów i rencistów, która jest uzależniona od liczby przyjechanych kilometrów. Pociągami Szybkiej Kolei Miejskiej w Warszawie seniorzy (po 65. roku życia) mogą podróżować ze specjalnymi biletami całorocznymi, uprawniającymi do korzystania ze wszystkich linii dziennych i nocnych organizowanych przez ZTM Warszawa w obydwu strefach biletowych. Koszt takiego biletu to zaledwie 50 zł. Osoby powyżej 70. roku życia są uprawnione do bezpłatnych przejazdów na podstawie dokumentu tożsamości ze zdjęciem.
Podróżując z biletem ulgowym należy mieć na uwadze fakt, że bilet jest ważny tylko z dokumentem tożsamości ze zdjęciem, który potwierdza wiek pasażera.
Pamiętaj jednak, że jest to oferta przewoźnika, która obowiązuje obecnie i jak każda ulga może ulec zmianie! Dlatego zawsze trzeba sprawdzać na bieżąco czy nie pojawiła się nowa korzystniejsza oferta na nasz przejazd.

Również nie można zapomnieć o potrzebnych dokumentach, wyrabiając paszport podczas składania wniosku należy uiścić stosowną opłatę. I w tym przypadku dla seniora czekają zniżki na wydanie tego dokumentu. Obecnie koszt paszportu to kwota 140 zł, dokument wydawany jest dla osoby dorosłej na okres 10 lat. Natomiast okazując w biurze paszportowym podczas wypełniania wniosku legitymacji emeryta/rencisty uprawnia ona do zniżki w wysokości 50 %. Dodatkowo seniorzy oraz ich małżonkowie, bądź osoby przebywające w domach pomocy społecznej i zakładach opiekuńczych, mają prawo korzystać z 50% zniżki w opłacie za wydanie paszportu.
Z kolei osoby, które ukończyły 70. rok życia paszport otrzymają za darmo.

Kolejną korzyścią o jakiej z pewnością słyszał każdy senior jest kwestia płatności za abonament radiowo telewizyjny. Po osiągnięciu 60. roku życia każdy senior, który posiada ustalone prawo do emerytury, której wartość nie przekracza połowy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w roku poprzednim jest zwolniony z opłat za abonament RTV. Odbiornik oczywiście musi być zarejestrowany na osobę uprawnioną do zwolnienia. O powyższe zwolnienie należy jednak zawnioskować na poczcie wraz ze swoim dowodem osobistym. Zwolnienie z opłacania abonamentu przysługuje również osobom, które posiadają prawo do zasiłku przedemerytalnego, prawo do świadczenia przedemerytalnego oraz przyznany zasiłek dla opiekuna.
Poza tym niezależnie od wysokości dochodów zwolnienie przysługuje osobom, które ukończyły 75 lat. Poczta uprawnienie do zwolnienia ustala na podstawie danych z rejestru PESEL. W tym wypadku nie ma potrzeby składania wniosku na poczcie.

Poza wspomnianą wcześniej legitymacją emeryta/rencisty pamiętać należy o możliwości ubiegania się o tzw. „Ogólnopolską Kartę Seniora”, która uprawnia do zniżek oferowanych na jej podstawie w kilku tysiącach punktów usługowych. Jednak nie jest on przyznawana automatycznie, w celu jej uzyskania należy wypełnić wniosek, który dostępny jest na stronie internetowej stowarzyszenia MANKO, które wydaje karty, trzeba też mieć ukończone 60 lat. Wniosek za wydanie karty jest płatny a na stronie stowarzyszenia można zapoznać się z korzyściami płynącymi z jej posiadania, między innymi dzięki niej emeryci zapłacą mniej za pobyt w sanatorium czy uzdrowisku.

Bezpłatne leki dla seniorów, którzy osiągnęli 75. rok życia to refundacja, która obowiązuje w 2023 r. i obejmuje kilka tysięcy różnych leków. To który lek podlega pod 100 % refundację ogłaszane jest w specjalnym aktualizowanym wykazie. Na liście znajdują się leki stosowane przy chorobach wieku podeszłego, chorobach kardiologicznych, urologicznych czy reumatologicznych. W tym celu należy w aptece pokazać receptę wystawioną przez uprawnionego do tego lekarza lub pielęgniarkę.

Poza darmowymi lekami, istnieje też możliwość uzyskania niektórych leków nieobjętych stuprocentową refundacją - taniej. W tym wypadku ulga polega jednak na możliwości odliczenia od podatku wydatków ponoszonych na leki zlecone przez lekarza specjalistę. Powyższe wchodzi w zakres tzw. ulgi rehabilitacyjnej, w tym wypadku należy posiadać status osoby z niepełnosprawnością.
Dodatkowo emeryt z orzeczoną niepełnosprawnością może odliczyć wydatki na pobyt w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym; pobyt opiekuna osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I grupy inwalidztwa z osobą niepełnosprawną na turnusie rehabilitacyjnym, w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego lub zakładzie rehabilitacji leczniczej lub zabiegi rehabilitacyjne lub leczniczo-rehabilitacyjne.

Jeżeli po osiągnięciu wieku emerytalnego osoba zdecyduje się kontynuować karierę zawodową w 2023 roku będzie objęta tzw. PIT-0. Oznacza to, że ulga przysługuje jeśli zrezygnujemy z pobierania emerytury pomimo nabycia do niej uprawnień.
Jak czytamy na stronie ministerstwa ulga polega na zwolnieniu od podatku dochodowego przychodów, maksymalnie do kwoty 85.528 zł, osiągniętych przez Ciebie z:

• pracy na etacie (umowa o pracę, stosunek służbowy, praca nakładcza, spółdzielczy stosunek pracy),
• umowy zlecenie zawartej z:
• podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą,
• właścicielem (posiadaczem) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora – jeżeli wykonujesz te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością, albo
• z przedsiębiorstwem w spadku
  z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów uzyskanych na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze,
• działalności gospodarczej opodatkowanej według skali podatkowej, podatkiem liniowym, 5% stawką (tzw. ulga IP Box) oraz ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych lub
• zasiłku macierzyńskiego
  pod warunkiem, że z tytułu uzyskania tych przychodów podlegasz ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Można również skorzystać z ulgi PIT-0 jeżeli jest się:

• kobietą powyżej 60. roku życia lub
• mężczyzną powyżej 65. roku życia
  i, pomimo nabycia uprawnienia taka osoba nie otrzymuje:
• emerytury lub renty rodzinnej z KRUS,
• emerytury lub renty rodzinnej z mundurowych systemów ubezpieczeń,
• emerytury lub renty rodzinnej z ZUS,
• świadczeń pieniężnych w związku ze zwolnieniem ze służby stałej funkcjonariusza służby mundurowej,
• uposażenia przysługującego sędziemu w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego.

Warto również wspomnieć, że pracownik który jest kobietą i ukończył 56 lat, a mężczyzna gdy skończył 61 lat są specjalnie chronieni przez polski kodeks pracy. Ich praca podlega ochronie przedemerytalnej i polega na ochronie przed rozwiązaniem umowy o pracę za wypowiedzeniem. Dotyczy ona jedynie wypowiedzenia. Zatem w dalszym ciągu możliwa jest sytuacja że pracownica albo pracownik po osiągnięciu wskazanego wieku będzie miał rozwiązaną umowę o pracę bez wypowiedzenie ze swojej winy jako pracownika, czyli poprzez zwolnienie dyscyplinarne i także możliwe jest rozwiązanie umowy bez winy pracownika. Powyżej opisaną ochronę nabywa się pod warunkiem, że okres zatrudnienia umożliwia uzyskanie prawa do emerytury, gdy osiągnie się wiek emerytalny. Zatem każdy, kto przepracował chociaż jeden dzień na podstawie stosunku pracy, od którego zostały uiszczone składki na ubezpieczenia społeczne nabędzie prawo do emerytury. Natomiast ochrona nie będzie obowiązywała, gdy pracownik uzyska prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy - bez znaczenia, czy pracownik uzyska prawo do renty przed okresem ochronnym czy już w jego trakcie.

W przypadku zwolnień grupowych pracownikowi w wieku przedemerytalnym będzie można złożyć wypowiedzenie zmieniające.

Korzystając z rozrywek, jakie oferują instytucje kultury takie jak teatry, kina, muzea, wydarzenia sportowe lub udając się do hotelu lub na inne widowiska zawsze zapytajmy, czy organizator przewidział ulgę dla osób od określonego wieku lub posiadających legitymację emeryta/rencisty. W wielu przypadkach zniżki mogą osiągnąć nawet 50% a to z pewnością korzystnie wpłynie na nasz domowy budżet!

Przypisy źródłowe:
http://edzienniki.bydgoszcz.uw.gov.pl/WDU_C/2022/5401/akt.pdf
https://www.intercity.pl/pl/site/dla-pasazera/oferty/krajowe/bilet-dla-seniora.html

https://archiwum.mswia.gov.pl/pl/sprawy-obywatelskie/informacje-paszportowe/13424,Oplaty-paszportowe.html
https://www.gov.pl/web/krrit/kto-jest-zwolniony-z-oplat-abonamentowych
https://glosseniora.pl/ogolnopolska-karta-seniora-2/
https://75plus.mz.gov.pl
https://www.podatki.gov.pl/pit/ulgi-odliczenia-i-zwolnienia/ulga-rehabilitacyjna/
https://www.podatki.gov.pl/pit/ulgi-odliczenia-i-zwolnienia/ulga-dla-pracujacych-seniorow/
(10)https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00202#3